Ελευθεροι Κλειδαμπαρωμενοι – Ο πολεμος σου παει πολυ

Ημερολόγιο καραντίνας – ημέρα 18η.

Αποφάσισα να ονομάσω το ημερολόγιο αυτό Ελεύθεροι Κλειδαμπαρωμένοι, θα πρόσθετα και αποστειρωμένοι και, λίγο εως πολύ, αυτο-απομονωμένοι. Λίγες μέρες πέρασαν από την επέτειο της 25ης Μαρτίου και οι συνειρμοί δεν άργησαν να έρθουν και να θρονιαστούν στο καθημερινό μας σούσουρο περί κορονοϊού. Ηρωικές εξόδους ονειρεύονται πολλοί, αλλά όσοι το κάνουν και πράξη ρισκάρουν και τη δική τους υγεία, και την υγεία των άλλων, και το πρόστιμο. Οι ελλείψεις σε αντισηπτικά, γάντια, μάσκες, τεστ και άλλα εργαλεία που χρειάζονται κυρίως οι γιατροί και νοσηλευτές, θυμίζουν κατάσταση πολιορκίας. Μόνο που αντί για Τούρκους, αυτή τη φορά έχουμε μια πιο αδιόρατη δια γυμνού οφθαλμού απειλή, μια απειλή βάιραλ, που τρυπώνει ύπουλα και χτυπά αδιακρίτως.
.

War time president

Η απαγόρευση κυκλοφορίας και τα αποθεματικά κατοχικού συνδρόμου θυμίζουν και έναν πιο πρόσφατο πόλεμο, τον παγκόσμιο που ήταν και διπλός. “Είμαστε σε πόλεμο” είπαν στο διάγγελμά τους Μακρόν και Μητσοτάκης. Τελευταίος και καταϊδρωμένος και ο πρόεδρος Τραμπ, που μετά τις αρχικές γκάφες, την εγκληματική αργοπορία και τη διασπορά fake news και fake αισιοδοξίας, δήλωσε πριν λίγες μέρες ότι είναι και αυτός “war time president”, επικεφαλής των δυνάμεων της χώρας σε έναν πόλεμο διαφορετικό από κάθε άλλο στο παρελθόν.

Διαβάζω στην efsyn.gr: “Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βικτόρ Ορμπάν έλαβε χθες το πράσινο φως του κοινοβουλίου για να αναλάβει ριζικά ενισχυμένες υπερεξουσίες στο πλαίσιο της επ΄αόριστον κατάστασης έκτακτης ανάγκης που έχει κηρύξει για την αντιμετώπιση της επιδημίας Covid-19 και την οποία η ουγγρική αντιπολίτευση θεωρεί «δυσανάλογη». Τόσο στην Ουγγαρία όσο και στο εξωτερικό, θεωρείται ότι το νέο καθεστώς αποτελεί εργαλείο για την ενίσχυση του ελέγχου εκ μέρους της εθνικιστικής/υπερσυντηρητικής κυβέρνησης χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα την επιδημία.”

Την τελευταία φορά που ένας αρχηγός κράτους μίλησε για πόλεμο, ακήρυχτο, σε περίοδο ειρήνης, ήταν ο George W. Gush, μετά την επίθεση στους δίδυμους πύργους. Και το έκανε με σκοπό να πείσει τους πολίτες ότι είναι απαραίτητο να παρθούν σκληρά μέτρα και να ληφθούν κρίσιμες αποφάσεις, για τις οποίες όμως οι περιστάσεις δεν χωρούσαν κριτική και αντιδράσεις. Πολλοί βρέθηκαν στο στόχαστρο των mainstream μέσων ενημέρωσης όταν τόλμησαν να κριτικάρουν τη ρητορική του προέδρου Bush. Δεν κάνεις αντιπολίτευση (ούτε και κριτική) εν καιρώ πολέμου – αυτό ήταν το νόημα. Ένας από αυτούς που δε συμμορφώθηκε με τας “διαταγάς” και συνέχισε να χλευάζει από τηλεοράσεως τις φανφάρες του προέδρου ήταν και ο Gore Vidal. Ψάξτε στο YouTube για μια από τις τελευταίες του συνεντεύξεις στο BBC. Και φυσικά, η αυτοαναγόρευση του Bush σε “war time president” ήταν κάτι που θα τον βοηθούσε να αναδειχθεί σε εθνικό σωτήρα, στα μάτια των φοβισμένων πολιτών, και θα τον θωράκιζε απέναντι σε όποια κριτική, όπως έγινε στη συνέχεια με τις κατηγορίες για βασανιστήρια και καταπάτηση διεθνών κανόνων.
.

Corporate responsibility?

Αν και οι δικοί μας ηγέτες το πάνε κατά κει το πράγμα, και μας προετοιμάζουν για τα χειρότερα με την αναφορά του όρου Πόλεμος, αυτό θα φανεί. Εφόσον, όμως, την έκαναν τη δήλωση, ότι είμαστε σε πόλεμο, γιατί δεν παίρνουν και την απόφαση να επιτάξουν εργοστάσια και βιοτεχνίες, με σκοπό να τους κάνουν να παράγουν μάσκες, γάντια, αναπνευστήρες για εντατικές μονάδες και ότι άλλο χρειάζεται η πολιτεία για να προστατέψει πολίτες, γιατρούς και νοσηλευτές από τον κορονοϊό; Δεν αρκεί να λες ότι έχουμε πόλεμο για να τονίσεις τη σοβαρότητα της κατάστασης και να επιβάλεις την τάξη, αλλά μέχρι εκεί. Αν όντως έχουμε πόλεμο, δεν πρέπει ΟΛΟΙ να ριχτούν στη μάχη; Για προσωπική ευθύνη μιλούν πολλοί, για εταιρική ευθύνη, ουδείς;

Στην Ολλανδία, η κυβέρνηση παρήγγειλε αναπνευστήρες από την Philips και η εταιρία αύξησε την παραγωγή της για να καλύψει τις ανάγκες, μιας και τα αποθέματα είχαν σταλεί εδώ και καιρό σε Κίνα και Ιταλία. Την περασμένη Παρασκευή ο Ελβετικός φαρμακευτικός κολοσσός Roche παραχώρησε στην ολλανδική κυβέρνηση τη φόρμουλα ενός βασικού συστατικού, που προορίζεται για την παραγωγή των τεστ που ανιχνεύουν τον κορονοϊό. Δύο μικρά παραδείγματα, όχι επίταξης, αλλά εταιρικής ευθύνης. Βέβαια, δεν είναι αρκετά, και, το πιο σημαντικό, δεν ξέρουμε ακόμα το κόστος αυτών των κατά τα άλλα ενθαρρυντικών  κινήσεων. Ο νεοφιλελευθερισμός, που κυριάρχησε τις τελευταίες δεκαετίες σχεδόν παντού στον κόσμο, δοκιμάζεται όσο ποτέ άλλοτε και, στα σημεία, καταρρέει παταγωδώς. Τώρα το αν θα επιβιώσει της καραντίνας ή θα την εκμεταλλευτεί για να γιγαντωθεί ακόμα περισσότερο, αυτό δεν θα αργήσει να φανεί.
.

United we stand… divided.

Και κάτι τελευταίο. Ο πόλεμος συνήθως ενώνει τους ανθρώπους. Το μέτωπο ενάντια σε έναν κοινό εχθρό μπορεί να εμπνεύσει και να ενώσει τους πολίτες μιας χώρας ή μιας περιοχής, αλλά και να δημιουργήσει συμμαχίες και άρρηκτους δεσμούς φιλίας και αλληλεγγύης. Στην περίπτωση μας όμως, και παρ΄όλο που αντιμετωπίζουμε όλοι έναν κοινό εχθρό που λεγεται κορονοϊός, και ενώ ζούμε σε μία ένωση που, ούτως ή άλλως, το μέλλον της τον τελευταίο καιρό φαίνεται αβέβαιο, δεν έχουμε καταφέρει να πάρουμε γενναίες συλλογικές αποφάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Τα λεγόμενα ευρωπαϊκά σύνορα, αντί να παραμένουν ανοιχτά στις χώρες της ένωσης, κλείνουν για ακόμα μία φορά, μετά και το φιάσκο του προσφυγικού. Οι χώρες ταμπουρώνονται η καθεμια στο κονάκι της. Γαλλία και Γερμανία δεν εξάγουν πια ιατρικά εργαλεία και μέσα προστασίας κατά του ιού. Τα κρατούν για τους πολίτες τους. Ο καθένας δηλαδή κάνει το δικό του κουμάντο. Βάζει τη δική του χώρα πρώτα και πάνω από τη συλλογικότητα. Κάτι, που όταν το βλέπουμε σε άλλους, δε μας αρέσει, όταν όμως μας πιάνουν τα εθνικιστικά μας, και το κάνουμε κι εμείς, βάζοντας πρώτα την Ελλάδα και μετά όλα τα άλλα, τότε είναι ΟΚ.

Οι ίδιες χώρες που μονοφαγάδικα αποφάσισαν να μπλοκάρουν τις εξαγωγές απαραίτητου υλικού σε άλλες χώρες της ένωσης, έβαλαν βέτο στην πρόταση για τη δημιουργία ομολόγου για τον κορονοϊό. Ανάμεσα τους και η Ολλανδία, απόφαση την οποία σχολίασε αρνητικά και ο πρώην διοικητής της ολλανδικής κεντρικής τράπεζας Nout Wellink. Για προσωπική ευθύνη μιλούν πολλοί, για θεσμική ευθύνη, ουδείς;

Είμαστε σε πόλεμο, αλλά αυτό φαίνεται να αφορά την κάθε χώρα ξεχωριστά και, μέσα στις χώρες, η αναφορά σε πόλεμο αφορά μόνο τους πολίτες, αφορά αυτούς που ακόμα δουλεύουν, και τους γιατρούς και νοσηλευτές.
.

Nothing is more permanent than the temporary

Κλείνοντας αυτό το κείμενο, δεν μπορώ να μην αναφερθώ στο φόβο που εκφράζεται από πολλές πλευρές και που σχετίζεται άμεσα με τα μέτρα που λαμβάνονται βάσει του δόγματος “Έχουμε πόλεμο με τον κορονοϊό”. Αυτά τα μέτρα, που περιορίζουν τις βασικές μας ελευθερίες, που αλλάζουν άρδην τα εργασιακά δεδομένα και πλήττουν, έστω και προσωρινά, τα κεκτημένα πολλών εργαζομένων, και άλλα μέτρα που απορρέουν από μια τόσο περίπλοκη κατάσταση, όπως η καταγραφή και χρήση προσωπικών ιατρικών δεδομένων, ή η απαγόρευση των συναθροίσεων – όλα αυτά τα μέτρα θα καταργηθούν εξ ολοκλήρου μετά το πέρας της καραντίνας; Ή θα βρεθούν αφορμές, αληθινές ή φτιαχτές, που θα δικαιολογούν τη γενική επικράτηση των μέτρων και σε κανονικές συνθήκες; Αν πάλι η επιστροφή στην κανονικότητα αργήσει και η καραντίνα τείνει να γίνει τρόπος ζωής, τότε οι περιορισμοί είναι αυτοί που θα αποτελέσουν το νέο, μόνιμο πια, modus operandi. Γιατί ο εχθρός στην προκειμένη περίπτωση είναι αρκετά απατηλός και ακούγεται ότι μπορεί να μας ταλαιπωρήσει μεγάλο χρονικό διάστημα.

Ας μη ξεχνάμε, ότι το δόγμα του σοκ, που περιέγραψε τόσο αναλυτικά η Naomi Klein, δεν αφορά μόνο οικονομικές, αλλά παντός είδους κρίσεις, αληθινές ή κατασκευασμένες. Και το ρεζουμέ παραμένει, ότι μέτρα που κάποτε θεωρούνταν απαράδεκτα, εν καιρώ κρίσης ή καραντίνας, γίνονται απαραίτητα. Για την κρίση του κορονοϊού η Klein εφηύρε τον όρο Coronavirus Capitalism και στο βίντεο παρακάτω εξηγεί πως το δόγμα του σοκ εφαρμόζεται και στην περίπτωση αυτή, με στόχο τις ραγδαίες αλλαγές σε οικονομία και κοινωνία που επιφέρει η εκμετάλλευση της πανδημίας.

Επίσης, ας μη ξεχνάμε το ρητό: Τώρα που βρήκαμε παπά, ας θάψουμε πεντέξι. Πολλά μπορεί να αποφασιστούν με το πρόσχημα ή την πραγματική αφορμή του πολέμου κατά μίας πανδημίας. Όπως αλλαγές στα εργασιακά, που ήδη βρίσκονται σε οριακό σημείο μετά και την τελευταία οικονομική κρίση. Για αυτό πρέπει να παραμείνουμε σε επιφυλακή, να μη μας κυριεύσει ο φόβος που βλέπει μόνο τραγωδίες, σωτήρες και εθνοπατέρες και να ελέγχουμε, να συζητάμε και να διασταυρώνουμε ότι λέγεται και ανακοινώνεται. Ο υγειής σκεπτικισμός είναι σημαντικός μηχανισμός επιβίωσης ενός δημοκρατικού και ελεύθερου πολίτη.

Μαζί με τις αντοχές και την υπομονή, την αλληλεγγύη και την ωριμότητα ενός λαού, δοκιμάζεται και η δημοκρατία, ακριβώς σε τέτοιες κρίσιμες ώρες και στιγμές. Τα επιχειρήματα/σλόγκαν του τύπου “Αυτά είναι για μετά”, “Θα λογαριαστούμε μετά”, ή “Δεν είναι η ώρα τώρα για αντιπολίτευση”, που ακούγονται και από τις δύο πλευρές είναι κούφια, αίολα και παραπλανητικά.