Survivor: Επιβιώνοντας στην εποχή της κρίσης

Kυριακή βράδυ, οι φωλιές μας γεμίζουν, οι συνήθειες αλλάζουν. Το «χαζοκούτι» ανοίγει και ταυτόχρονα μας κλείνει για ένα τουλάχιστον τρίωρο στην συντροφιά του. Το  Survivor  είναι ένα reality show, που επιλέχθηκε να  «σερβιριστεί» ξανά στους  δέκτες αυτήν την φορά από τον τηλεοπτικό σταθμό του ΣΚΑΙ. Το κοινό αγκάλιασε το πρόγραμμα και αυτό αποδεικνύεται από τα νούμερα τηλεθέασης που από την πρώτη στιγμή άγγιξαν υψηλά ποσοστά.

Ξεσκαλίζοντας τους λόγους της επιτυχίας του reality, οδηγούμαστε σε συμπεράσματα που βασίζονται σε χρονικά και κοινωνικά επίπεδα. Η κρίση στην χώρα μας δεν αφορά μόνο την οικονομία. Τα τηλεοπτικά προϊόντα, τα τελευταία χρόνια, έχουν χάσει την αίγλη τους, καθώς μειώθηκε  σημαντικό μέρος από το budget τους. Σε αυτήν την περίοδο, το Survivor ήρθε για να ταράξει αυτήν την απραξία. Το ταρακούνημα αυτό βασίζεται σε δύο κύριους λόγους. Ο πρώτος αφορά την δυναμική του προγράμματος, καθώς πρόκειται για μια καλοστημένη αλλά και πολυδάπανη για τα τωρινά δεδομένα παραγωγή, και ο δεύτερος λόγος συνδέεται με το γεγονός ότι δεν παρατηρείται υγιής ανταγωνισμός από τα υπόλοιπα χλιαρά προγράμματα που προβάλλονται σήμερα στην ελληνική τηλεόραση.

Αναλύοντας, ένα από τα στοιχήματα που κατάφεραν να κερδίσουν οι ιθύνοντες της παραγωγής, είναι ότι οι τηλεθεατές της εκπομπής παρασύρθηκαν και ταύτισαν τον εαυτό τους με έναν ή και περισσότερους ήρωες του show, ταξιδεύοντας για λίγο σε κάποιο διαφορετικό κόσμο με εξωτικές παραλίες και όμορφα τοπία. Οι κακουχίες που περνούν οι διαγωνιζόμενοι στον Άγιο Δομίνικο, ενώνουν και πεισμώνουν όχι μόνο τους ίδιους τους παίκτες, αλλά και το ελληνικό κοινό που συμπάσχει μαζί τους από απόσταση. Το μεγάλο πλεονέκτημα που έχει το Survivor έναντι των άλλων reality παιχνιδιών είναι αυτο που καθηλώνει στην ουσία τους τηλεθεατές στους δέκτες τους, η αλήθεια των αγωνισμάτων. Στον στίβο της μάχης τίποτα δεν είναι προδιαγεγραμμένο, τίποτα δεν είναι στημένο, οι ανατροπές διαδέχονται η μία την άλλη, και η αγωνία πιάνει ταβάνι. Κάθε αγώνισμα είναι και ένα μικρό ντέρμπι. Είναι πιο εύκολο να ταυτιστείς με κάποιον που βλέπεις να μοχθεί πραγματικά. Το κερδίζουν το ψωμί τους, κι αυτό είναι μια αλήθεια αναμφισβήτητη.  Στον καιρό της ρεμούλας και της λαμογιάς, κάποιοι τα καταφέρνουν μόνο παλεύοντας.

Η ταύτιση αυτήν πιθανώς να συνδέεται και με την συνήθη στάση που χαρακτηρίζει τον Έλληνα ως προσωπικότητα και η οποία αφορά την επιθυμία του να ανήκει ως μέλος σε μια κοινωνική ομάδα, στάση που ικανοποιείται υποστηρίζοντας  ένθερμα μία από τις δύο αντίπαλες ομάδες του Survivor. To cast των συμμετεχόντων και η θεματολογία του προγράμματος που θυμίζει παλιές αγαπημένες συνήθειες τύπου «Παιχνίδια Χωρίς Σύνορα»,  συμπληρώνουν και ενισχύουν τη δυναμική του. Ο ανταγωνισμός είναι η κινητήριος δύναμη που κάνει τους οπαδούς των δύο ομάδων να παθιάζονται και να παρακολοθούν με κομμένη την ανάσα τα αγωνίσματα και την απόδοση των παικτών που υποστηρίζουν.

Η επιτυχία του συγκεκριμένου παιχνιδιού έχει ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων στην Ελλάδα. Είναι κι αυτό μέρος της επιτυχίας του, ο ντόρος που δημιουργεί. Μικροί-μεγάλοι, σχετικοί και άσχετοι με το τηλεθέαμα, όλοι έχουν έναν λόγο να πουν, μια άποψη να εκφέρουν, μια κριτική να ασκήσουν. Σατυρικές και άλλες εκπομπές έχουν κάνει κόσκινο τις ατάκες και τη συμπεριφορά των παικτών, ενώ στο διαδίκτυο και ειδικά στο Twitter ένας παράλληλος κόσμος, ακόμα πιο αιχμηρός και αμείλικτος έχει στηθεί και περιστρέφεται ως δορυφόρος γύρω από αυτό καθεαυτό το παιχνίδι.

Μία πρωτοτυπία αυτής της παραγωγής που συντελεί και στην ασυνήθιστα μεγάλη τηλεθέαση του παιχνιδιού, είναι ότι το κοινό ψηφίζει και αποφασίζει ποιος θέλει να μείνει στο παιχνίδι, και όχι οι ίδιοι οι παίκτες, όπως γινότανε σε παλαιότερα Survivor. Βέβαια το κοινό αποφασίζει βάσει των εικόνων που επιβιώνουν του μοντάζ της παραγωγής και φτάνουν στους δέκτες του. Η εικόνα που έχουν για τους παίκτες μπορεί να θεωρηθεί πλασματική, μιας και δεν έχουν ολοκληρωμένη άποψη αλλά βασίζονται στην ευχέρεια της μονταζιέρας. Σε κάθε περίπτωση, όπως είδαμε ως τώρα, το κοινό είναι αμείλικτος κριτής και στέλνει στο σπίτι του όποιον είναι δήθεν, ξερόλας, σπαστικός, μικρόψυχος, δολοπλόκος, αριβίστας, ατομιστής είτε προσπαθεί να το ξεγελάσει.

Προσπάθησα να δω ένα επεισόδιο από το αμερικάνικο Survivor, έτσι απο περιέργεια. Δεν με κράτησε ούτε 10 λεπτά, βαρέθηκα αμέσως και το κλεισα. Είναι τελικά το δέσιμο με τους χαρακτήρες, η ταύτιση με τους παίκτες που δίνει στο παιχνίδι τη δυναμική που έχει με το κοινό, και όχι τόσο η φόρμουλα, ή το τηλεοπτικό θέαμα ως προϊόν.

Συγκρίνοντας με ανάλογες παραγωγές άλλων χωρών, όπως το Expeditie Robinson της ολλανδικής τηλεόρασης, βλέπουμε ότι οι διαφορές είναι σημαντικές. Στην ολλανδική παραγωγή οι παίκτες είναι χωρισμένοι σε άνδρες και γυναίκες. Όσο για την Αμερική, το αμερικανικό Survivor ήταν το πρώτο reality που χτύπησε τεράστια νούμερα τηλεθέασης και είχε τρελή εμπορική επιτυχία. Επάξια θεωρείται ο βασιλιάς της reality TV στην αμερικανική ήπειρο.

Το Survivor ήρθε για να μείνει καθώς ήδη ο ΣΚΑΙ έχει ανακοινώσει την συνέχεια του. Πέρα από τους επικριτές του, που το σχολιάζουν ως ένα τηλεοπτικό πέρασμα χωρίς κανέναν εκπαιδευτικό χαρακτήρα, υπάρχει κόσμος που υποστηρίζει θερμά το εγχείρημα. Χρυσή τομή αποτελεί η κριτική στάση των θεατών απέναντι σε καινούργια προγράμματα και ιδέες.

Βαγιονάς Βασίλειος
Νίκος Κουλούσιος